Europejski Kodeks Etyki Franczyzy Europejskiej Federacji Franczyzy
Preambuła
- Niniejsza preambuła określa cel Europejskiego Kodeksu Etyki Franczyzy oraz zasady stosowania go przez Stowarzyszenia Franczyzowe będące Członkami Europejskiej Federacji Franczyzowej w swoich krajach.
- EUROPEJSKI KODEKS ETYKI FRANCZYZY stanowi praktyczny zbiór zasadniczych postanowień regulujących relacje pomiędzy franczyzodawcą a każdym z jego franczyzobiorców, którzy działają wspólnie w ramach sieci franczyzowej. Nadrzędnymi zasadami etycznymi stojącymi u podstaw tego zbioru postanowień są dobra wiara i uczciwość kupiecka, które przekładają się na relacje franczyzodawca-franczyzobiorca oparte na uczciwości, przejrzystości i lojalności, a wszystkie one wnoszą swój wkład w budowanie zaufania w ramach tych relacji.
- Zasady KODEKSU mają zastosowanie na wszystkich etapach stosunku franczyzowego: przed zawarciem umowy, w trakcie obowiązywania umowy oraz po zakończeniu umowy, a także do wszystkich graczy branży franczyzowej, niezależnie od ich faktycznej przynależności do stowarzyszenia.
- EUROPEJSKI KODEKS ETYKI FRANCZYZY stanowi określony wewnętrznie Samoregulacyjny Kodeks etycznego postępowania branży franczyzowej, który został sporządzony z myślą o całej branży franczyzowej, jako źródło ogólnych wytycznych w zakresie franczyzy. Mimo że wywodzi się ze społeczności członków EFF, Kodeks ten stanowi standard dla wszystkich interesariuszy branży franczyzowej – tak obecnych, jak i przyszłych.
- Jasne i jednoznaczne zasady KODEKSU nie stoją w sprzeczności z prawem krajowym i prawami podstawowymi UE. Stałym celem określonych w nim zasad jest stworzenie bardziej efektywnych ram ogólnych dla branży franczyzowej.
- W szczególności KODEKS jest kamieniem węgielnym dla działań podejmowanych przez Członków Krajowych Stowarzyszeń Franczyzowych EUROPEJSKIEJ FEDERACJI FRANCZYZY. Ich zasady członkostwa, akredytacja, a także środki dyscyplinarne muszą być zgodne ze standardami określonymi w KODEKSIE. KODEKS jest w całości wiążący dla wszystkich Członków EFF, jak również dla ich indywidualnych członków.
KODEKS został zatwierdzany przez wszystkie Stowarzyszenia Franczyzowe należące do EFF, z których każde zobowiązane jest do jego promocji, interpretacji i wdrażania we własnym kraju. Każde Stowarzyszenie odpowiada za zapewnienie publicznej dostępności Kodeksu, w szczególności dla wszystkich tych, którzy rozpoczynają działalność w branży franczyzowej.
- Krajowe Stowarzyszenia Franczyzowe, które są członkami EFF, mają możliwość uzupełnienia Europejskiego Kodeksu Etyki o jego Krajowe Rozszerzenia lub Interpretacje w celu spełnienia wymogów krajowych, pod warunkiem jednak, że nie stanowią one odstępstwa lub błędnej wykładni Kodeksu (zwane w skrócie „załącznikami”).
- EFF reprezentuje branżę franczyzową jako całość, co w ramach podejścia zakładającego włączenie wszystkich interesariuszy, oznacza interesy sieci franczyzowych, w tym franczyzodawców i franczyzobiorców, wobec władz publicznych, społeczeństwa oraz konsumentów.
- EUROPEJSKI KODEKS ETYKI FRANCZYZY został pierwotnie opracowany w 1972 roku przez głównych graczy branży franczyzowej w Europie, członków stowarzyszeń założycielskich EFF. Stanowi on bezpośrednie odzwierciedlenie doświadczeń właściwego postępowania franczyzodawców i franczyzobiorców w Europie. Kodeks został poddany przeglądowi w 1992 roku w celu odzwierciedlenia w nim ewolucji, jaka dokonała się we franczyzie na rynku, jak również uwzględnienia rozwoju ram regulacyjnych UE.
- KODEKS został ponownie zaktualizowany w 2016 roku w celu ujęcia kolejnych postanowień, zarówno nowych, jak i przeniesionych z załączników krajowych stowarzyszeń członkowskich EFF. Postanowienia te stanowią odzwierciedlenie najlepszych oddolnych wzorców praktycznych, a także fazę dojrzałości, jaką osiągnęły relacje franczyzodawca-franczyzobiorca w stowarzyszeniach członkowskich EFF, z których je zaczerpnięto. Kodeks obejmuje również zalecenia Komisji Europejskiej dotyczące najlepszych wzorców praktycznych przy projektowaniu Kodeksów Samoregulacyjnych. A zatem Kodeks EFF jest żyjącym planem działania. Aktualizacji dokonuje się na bieżąco oraz okresowo, co pozwala uchwycić ciągłą ewolucję franczyzy w Europie, a w szczególności jakość relacji franczyzodawca-franczyzobiorca.
- W ocenie EFF – co także potwierdza 40-letnie doświadczenie tej federacji mówiącej jednym głosem w imieniu branży franczyzowej w Europie – że solidna Samoregulacja jest najlepszym i najbardziej elastycznym sposobem regulacji dla europejskiej branży franczyzowej. To właśnie w oparciu o ten fundament franczyza walnie przyczyniła się do promowania niezależnej przedsiębiorczości, w szczególności do rozwoju MŚP, oraz zmodernizowała handel, jak również związane z nim zatrudnienie na rynkach europejskich.
- EUROPEJSKA FEDERACJA FRANCZYZY (EUROPEAN FRANCHISE FEDERATION – EFF) jest międzynarodowym stowarzyszeniem nienastawionym na zysk założonym w 1972 roku. EFF jest zarejestrowana w Brukseli w Belgii, gdzie posiada stały Sekretariat. Członkami Federacji są po jednym akredytowanym krajowym stowarzyszeniu franczyzy z krajów, które spełniają kryteria geograficzne i instytucjonalne określone w Statucie EFF.
- Zasadniczą rolą EFF jest promowanie rozpowszechniania i stosowania niniejszego KODEKSU ETYKI FRANCZYZY, aby zapewnić właściwy rozwój w Europie franczyzy spełniającej zasady etyki.
Definicja franczyzy
Franczyza to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który opiera się na bliskiej, a także ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami (Franczyzodawcą i jego indywidualnymi Franczyzobiorcami), w ramach którego Franczyzodawca udziela indywidualnemu Franczyzobiorcy prawa oraz nakłada na niego obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z koncepcją Franczyzodawcy.
I tak indywidualny Franczyzobiorca jest uprawniony i zobowiązany, w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe, do korzystania z nazwy handlowej, znaku towarowego lub znaku usługowego, know-how, metod biznesowych i technicznych, systemu procedur oraz innych praw własności przemysłowej lub intelektualnej Franczyzodawcy, popartych ciągłym świadczeniem pomocy handlowej i technicznej, w ramach oraz przez okres obowiązywania pisemnej umowy franczyzowej zawartej w tym celu między stronami.
• „know-how” oznacza pakiet nieopatentowanych, praktycznych informacji, wynikających z doświadczenia i prób przeprowadzonych przez Franczyzodawcę, które są poufne, istotne oraz zostały zidentyfikowane.
• „poufne” oznacza, że know-how nie jest ogólnie znany lub łatwo dostępny; nie jest ograniczony w wąskim sensie, tzn. że każdy indywidualny składnik know-how powinien być całkowicie nieznany lub niemożliwy do uzyskania poza działalnością Franczyzodawcy;
• „istotne” oznacza, że know-how jest znaczące i przydatne kupującemu w użytkowaniu, sprzedaży lub odsprzedaży towarów lub usług objętych umową;
• „zidentyfikowane” oznacza, że know-how musi być opisane w wystarczająco wyczerpujący sposób, aby można było sprawdzić, czy spełnia kryteria poufności i istotności;
Zasady przewodnie
- Franczyzodawca jest inicjatorem i opiekunem na rynku w długim terminie sieci franczyzowej składającej się z Franczyzodawcy i jego indywidualnych franczyzobiorców.
- Obowiązki franczyzodawcy:
Franczyzodawca:
- przed wprowadzeniem swojej sieci franczyzowej na dany rynek powinien posiadać doświadczenie wynikające z prowadzenia z powodzeniem działalności gospodarczej na tym rynku przez co najmniej rok oraz w co najmniej w jednej placówce pilotażowej;
- będzie właścicielem lub będzie posiadał prawa do używania nazwy handlowej, znaku towarowego lub innego wyróżniającego oznaczenia swojej sieci;
- będzie traktować swoich franczyzobiorców jako niezależnych przedsiębiorców, a oni nie mogą być mu podporządkowani bezpośrednio ani pośrednio jako pracownicy;
- zapewni indywidualnym franczyzobiorcom wstępne szkolenie oraz stałą pomoc handlową lub techniczną przez cały okres obowiązywania umowy;
- udzieli franczyzobiorcy prawa do korzystania z przekazanego lub udostępnionego mu know-how, którego utrzymanie i rozwój będzie obowiązkiem franczyzodawcy;
- przekaże lub udostępni know-how franczyzobiorcy za pomocą odpowiednich środków informacyjnych i szkoleń oraz będzie monitorować i kontrolować jego właściwe wykorzystanie;
- będzie zachęcać franczyzobiorców do przekazywania informacji zwrotnych w celu utrzymania i rozwoju przekazanego lub udostępnionego im know-how;
- na etapie przed zawarciem umowy z franczyzobiorcami, w trakcie obowiązywania umowy oraz po jej zakończeniu będzie podejmował działania mające na celu zapobieżenie niewłaściwemu wykorzystaniu lub w szczególności przekazania know-how konkurencyjnym sieciom, aby uniknąć naruszenia interesów sieci;
- zaangażuje odpowiednio środki finansowe i zasoby ludzkie w celu promowania swojej marki oraz prowadzenia badań i działań na rzecz innowacji, które zapewnią długoterminowy rozwój i ciągłość jego koncepcji;
- będzie informował potencjalnych i istniejących indywidualnych franczyzobiorców o swojej polityce handlowej lub polityce sprzedaży w Internecie;
- będzie dążył do zabezpieczenia interesów sieci za sprawą rozwoju swojej polityki handlowej lub polityki sprzedaży w Internecie;
Obowiązki indywidualnego franczyzobiorcy:
Franczyzobiorca:
- przyjmuje obowiązek lojalnej współpracy z franczyzodawcą w celu zapewnienia sukcesu sieci, do której przystąpił jako świadomy i w pełni niezależny przedsiębiorca;
- dołoży wszelkich starań, aby umożliwić rozwój działalności franczyzowej oraz utrzymać wspólną tożsamość i reputację sieci franczyzowej;
- będzie odpowiadał za zasoby ludzkie i środki finansowe zaangażowane w swoją działalność franczyzową, a także – jako niezależny przedsiębiorca – w stosunku do osób trzecich, za swoje działania podejmowana w ramach franczyzy;
- będzie lojalny wobec pozostałych franczyzobiorców w sieci, jak również wobec samej sieci;
- przekaże franczyzodawcy weryfikowalne dane operacyjne, aby umożliwić określenie wyników, oraz sprawozdania finansowe niezbędne do prowadzenia efektywnego zarządzania;
- pomoże franczyzodawcy zagwarantować, że jakość i wizerunek sieci znajdą odpowiednie odzwierciedlenie w produktach oferowanych i usługach świadczonych przez franczyzobiorcę na rzecz klienta/konsumenta;
- nie będzie ujawniać osobom trzecim know-how i innych informacji istotnych dla funkcjonowania franczyzy przekazanych przez franczyzodawcę – ani w trakcie, ani po rozwiązaniu umowy franczyzy.
Stałe zobowiązania obu stron:
Strony
- prowadząc swoją działalność będą chronić wizerunek i reputację sieci;
- we wzajemnych stosunkach będą postępować zgodnie z zasadami dobrej wiary i uczciwości kupieckiej. Strony powiadomią na piśmie o każdym naruszeniu umowy i – o ile nie będzie jest to niewłaściwe – przyznają drugiej stronie odpowiedni czas na usunięcie uchybienia;
- będą przestrzegać poufności przekazywanych sobie nawzajem informacji istotnych dla koncepcji franczyzy;
- będą rozpatrywać skargi i zażalenia oraz rozwiązywać spory w dobrej wierze i zgodnie z zasadami dobrej woli w drodze uczciwej i rozsądnej bezpośredniej komunikacji i negocjacji;
- w stosownych przypadkach i gdy strony nie zdołają rozwiązać sporu w drodze bezpośrednich negocjacji, podejmą mediacje w dobrej wierze przed wszczęciem postępowania sądowego lub arbitrażowego zorganizowanego lub zatwierdzonego przez członka krajowego stowarzyszenia EFF;
Rekrutacja, reklama i ujawnianie informacji:
- Reklamy dotyczące rekrutacji Indywidualnych Franczyzobiorców powinny być wolne od niejasności i wprowadzających w błąd stwierdzeń.
- Wszelkie materiały rekrutacyjne, reklamowe i promocyjne, zawierające bezpośrednie lub pośrednie odniesienia do przyszłych możliwych wyników, liczb lub zarobków, których mogą oczekiwać Indywidualni Franczyzobiorcy, powinny być obiektywne i nie mogą wprowadzać w błąd.
- Aby umożliwić przyszłym Indywidualnym Franczyzobiorcom zawarcie wiążących dokumentów z pełną wiedzą, należy im przekazać kopię niniejszego Kodeksu Etyki lub informację, gdzie jest on publicznie dostępny, a także ujawnić na piśmie w sposób pełny i rzetelny wszystkie informacje istotne dla stosunku franczyzy, z odpowiednim wyprzedzeniem przed zawarciem tych wiążących dokumentów.
- Potencjalny franczyzobiorca jest odpowiedzialny za dokładną analizę informacji istotnych dla stosunku franczyzy, w tym za podjęcie decyzji o zasięgnięciu odpowiedniej fachowej porady przed podpisaniem umowy franczyzy.
- W ramach procesu doboru kandydatów przez franczyzodawcę, potencjalny franczyzobiorca jest zobowiązany podać prawdziwe i klarowne informacje o swoich doświadczeniach, możliwościach finansowych, przeszkoleniu, wykształceniu oraz wszelkie inne informacje istotne dla stosunku franczyzy.
- Jeżeli franczyzodawca wymaga od kandydata na indywidualnego franczyzobiorcę zawarcia umowy przedwstępnej, obowiązują następujące zasady:
-
- przed podpisaniem umowy przedwstępnej, kandydatowi na indywidualnego franczyzobiorcę należy przekazać pisemne informacje o jej celu oraz o wszelkich opłatach, jakie franczyzobiorca będzie zobowiązany ponieść na rzecz franczyzodawcy w celu pokrycia faktycznych wydatków franczyzodawcy w trakcie i w związku z etapem umowy przedwstępnej. W przypadku zawarcia umowy franczyzowej wynagrodzenie to powinno zostać zwrócone przez franczyzodawcę lub potrącone od ewentualnej opłaty wpisowej należnej od indywidualnego franczyzobiorcy;
- umowa przedwstępna będzie określać okres jej obowiązywania oraz zawierać postanowienia o jej rozwiązaniu;
- Franczyzodawca może umieścić klauzule o zakazie konkurencji lub zachowaniu poufności w celu ochrony swojego know-how i tożsamości.
Wybór indywidualnych franczyzobiorców
Franczyzodawca powinien wybrać i zaaprobować jako indywidualnych franczyzobiorców tylko tych, którzy – jak wynika z weryfikacji przeprowadzonej w uzasadnionym zakresie – wydają się posiadać podstawowe umiejętności, wykształcenie, cechy osobiste i zasoby finansowe odpowiednie do prowadzenia działalności franczyzowej.
Umowa franczyzowa
- Umowa franczyzy musi być zgodna z prawem krajowym, prawem Wspólnoty Europejskiej oraz niniejszym Kodeksem Etyki i wszelkimi krajowymi rozszerzeniami do niego.
- Umowa zapewnia ochronę prawa własności przemysłowej i intelektualnej Franczyzodawcy w celu zabezpieczenia wspólnej tożsamości, reputacji i interesów sieci franczyzowej.
- Franczyzodawcy przedstawią franczyzobiorcom wszelkie umowy i ustalenia umowne związane ze stosunkiem franczyzowym na piśmie, w języku urzędowym kraju, w którym Indywidualny Franczyzobiorca ma swoją siedzibę, lub w języku, który franczyzobiorca oficjalnie wskazał jako język, którym się posługuje. Podpisane umowy zostaną niezwłocznie przekazane Indywidualnemu Franczyzobiorcy.
- Umowa franczyzy określa w sposób jednoznaczny odpowiednie prawa i obowiązki stron oraz wszelkie inne istotne warunki stosunku franczyzy.
- Istotne minimalne warunki umowy będą obejmować co najmniej:
-
- prawa przyznane franczyzodawcy;
- prawa przyznane indywidualnemu franczyzobiorcy;
- prawa własności intelektualnej franczyzodawcy do marek, znaków itp., które powinny być ustanowione na okres co najmniej równy okresowi obowiązywania umowy franczyzy;
- towary lub usługi dostarczane indywidualnemu franczyzobiorcy;
- obowiązki franczyzodawcy;
- obowiązki indywidualnego franczyzobiorcy;
- warunki płatności dokonywanych przez indywidualnego franczyzobiorcę;
- czas trwania umowy, który powinien być na tyle długi, aby indywidualni franczyzobiorcy mogli odzyskać swoje początkowe i późniejsze inwestycje związane z daną franczyzą;
- podstawę, w tym zawiadomienie, jakie obie strony są zobowiązane wystosować, w przypadku przedłużenia umowy;
- warunki, na jakich indywidualny franczyzobiorca ma prawo sprzedać lub przenieść działalność franczyzową jako działającą firmę oraz ewentualne prawo pierwokupu franczyzodawcy w tym zakresie;
- postanowienia dotyczące używania przez indywidualnego franczyzobiorcę wyróżniających znaków, nazwy handlowej, znaku towarowego, znaku usługowego, oznaczenia sklepu, logo lub innych wyróżniających oznaczeń franczyzodawcy;
- prawo franczyzodawcy do dostosowania systemu franczyzowego do nowych lub zmienionych metod;
- postanowienia dotyczące rozwiązania umowy;
- postanowienia dotyczące zwrotu bezzwłocznie po rozwiązaniu umowy franczyzy wszelkich materialnych i niematerialnych składników majątku należących do Franczyzodawcy lub innego właściciela.
Kodeks Etyki, a umowa masterfranczyzy:
Niniejszy Kodeks Etyki należy stosować do relacji pomiędzy franczyzodawcą oraz jego indywidualnymi franczyzobiorcami i w równym stopniu pomiędzy masterfranczyzobiorcą a jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Nie należy go stosować do relacji pomiędzy franczyzodawcą a jego masterfranczyzobiorcami.
Wytyczne EFF ws. wzajemnego ujawniania informacji przez franczyzodawcę i kandydata na franczyzobiorcę przed zawarciem umowy
Niniejsze Wytyczne stanowią doprecyzowanie postanowień ust. 3.3, 3.4 i 3.5 Kodeksu Etyki.
Zostały przyjęte przez Walne Zgromadzenie EFF w dniu 13 czerwca 2019 roku.
- Franczyzodawca i przyszły franczyzobiorca (kandydat na franczyzobiorcę) muszą być w stanie podjąć zobowiązania w oparciu o posiadaną wiedzę na temat okoliczności faktycznych, aby przyjąć na siebie w pełni konsekwencje swoich decyzji dotyczących inwestycji i przystąpienia do umowy franczyzowej.
- Celem niniejszych Wytycznych jest uszczegółowienie zastosowania ust. 3.3, 3.4 (ujawnienie informacji przez franczyzodawcę) i 3.5 (ujawnienie informacji przez franczyzobiorcę) Europejskiego Kodeksu Etyki Franczyzy.
- Niniejsze Wytyczne określają szczegółowo informacje i dane, jakie winien zawierać dokument, który strony przekażą sobie nawzajem przed zawarciem umowy franczyzy, przyczyniające się do prawidłowego zrozumienia warunków i konsekwencji zawarcia umowy.
- Te informacje i dane przekazywane przed zawarciem umowy wymagają aktualizacji przy każdej istotnej zmianie indywidualnej umowy.
- Informacje zostaną przekazane w formie łatwo dostępnej (ewentualnie do pobrania) oraz na trwałym nośniku (ewentualnie w formie wydruku).
- Umowa franczyzy będzie zawierać co najmniej:
- postanowienia określone w ust. 5.5 Kodeksu Europejskiego,
- w przypadku franczyzodawcy: informacje i dane dotyczące umowy franczyzowej,
- w przypadku franczyzobiorcy: informacje i dane dotyczące kandydata na franczyzobiorcę.
Taki zestaw obowiązkowych informacji przeznaczonych do ujawnienia przed zawarciem umowy należy przekazać w odpowiednim terminie co najmniej 15 dni lub co najmniej w okresie wynikającym z przepisów właściwego prawa krajowego przed zawarciem umowy.
Informacje i dane, które każda ze stron zobowiązana jest ujawnić obejmują:
w przypadku franczyzodawcy:
- Opis jego działalności, a także historię jego systemu i koncepcji franczyzy.
- Informacje o tym, w jaki sposób know-how zostanie przekazane franczyzobiorcy.
- Omówienie rynku, w tym jego historia oraz aktualny stan rynku, na którym będzie prowadzona działalność.
- Prawa własności intelektualnej przekazywane na podstawie umowy.
- Opis doświadczenia franczyzodawcy w prowadzeniu działalności w oparciu o przedmiotową koncepcję.
- Informacje na temat systemów komunikacji i wsparcia dla franczyzobiorców sieci.
- Informacje na temat ochrony tożsamości i standardów marki.
- Informacje o tym, gdzie i jak znaleźć aktualną listę punktów franczyzowych lub terytoriów, na których działa sieć, wraz z ich informacjami kontaktowymi.
- Liczbę umów franczyzy zawartych oraz rozwiązanych w ciągu ostatnich 3 lat (w danym kraju), zaś dla danego terytorium należy przedstawić pełne informacje historyczne na temat franczyzy.
- Listę zobowiązań finansowych, których franczyzobiorca może spodziewać się przy rozpoczęciu działalności, poza opłatami franczyzowymi, wykaz przyszłych kosztów wynikających z umowy franczyzy, które są możliwe do przewidzenia w momencie zawarcia umowy, a także wyjaśnienie, gdzie można znaleźć informacje na temat konsekwencji finansowych związanych z rozwiązaniem umowy.
- Kluczowe dane finansowe franczyzodawcy lub (jeśli są dostępne) opublikowane roczne sprawozdania finansowe z ostatnich 2 lat obrotowych.
- Określenie, w jaki sposób franczyzodawca czerpie dochody ze swojej działalności związanej z franczyzą (na przykład rabaty u dostawców, opłaty marketingowe itp.).
- Listę sposobów sprzedaży tych samych produktów lub usług pod marką, nazwą handlową lub znakiem towarowym, które są przedmiotem umowy franczyzy, na obszarze obsługi klienta lub wyłącznym terytorium przydzielonym kandydatowi na franczyzobiorcę.
- Informację, czy franczyzobiorca uzyskuje wyłączne terytorium.
- Zakaz konkurencji lub przynależności nałożony w trakcie obowiązywania umowy oraz po jej zakończeniu.
W przypadku franczyzobiorcy:
- tożsamość,
- szkolenia, wykształcenie,
- opis jego doświadczenia zawodowego/kariery,
- potencjał finansowy oraz pochodzenie funduszy,
- motywy przystąpienia do sieci,
- pełne ujawnienie upadłości, likwidacji lub orzeczeń sądowych,
- dotychczasowe doświadczenie jako przedsiębiorca, w tym wynikające z innej działalności franczyzowej.
W przypadku obu stron:
- obie strony są także zobowiązane przekazać pisemne informacje dotyczące wszelkich okoliczności osobistych, istotnych dla umowy franczyzy.
- Ani franczyzodawca, ani franczyzobiorca nie mogą uchylić obowiązku przekazania informacji.
- Przekazanie wszystkich informacje objętych tym obowiązkiem musi być zgodne z przepisami prawa krajowego, prawodawstwem europejskim, a także z Europejskim Kodeksem Etyki Franczyzy, w tym – stosownie do okoliczności dotyczących danego stowarzyszenia – z krajowymi załącznikami do Kodeksu Europejskiego.